زمستان که می‌رسد، انگار پوست بعضی‌ها با خودش لج می‌کند. خشکی، پوسته‌پوسته شدن و گاهی خارش‌های بی‌امان. خیلی‌ها فکر می‌کنند سرما مقصر اصلی است، اما واقعاً این‌طور است؟ چرا وقتی دما پایین می‌آید، پوست شروع می‌کند به سوزن‌سوزن شدن؟ بیایید این موضوع را با دقت بررسی کنیم.
سرما و پوست: چه اتفاقی می‌افتد؟
هوای سرد مثل یک اسفنج نامرئی عمل می‌کند؛ رطوبت پوست را می‌مکد و لایه‌های بیرونی‌اش را خشک و شکننده می‌کند. وقتی دما افت می‌کند، رطوبت هوا هم کم می‌شود. پوست که دیگر نمی‌تواند به اندازه کافی چربی طبیعی (sebum) تولید کند، مثل زمین ترک‌خورده‌ای می‌شود که منتظر باران است. این خشکی گاهی به خارش منجر می‌شود، اما داستان به همین سادگی نیست.
محققان می‌گویند سرما به تنهایی باعث خارش نمی‌شود، بلکه شرایطی را ایجاد می‌کند که پوست را حساس‌تر می‌کند. مثلاً، وقتی پوست خشک می‌شود، لایه محافظتی‌اش ضعیف می‌شود. حالا اگر چیزی مثل لباس پشمی یا حتی یک شوینده قوی به پوست بخورد، انگار جرقه‌ای در انبار کاه زده شده! خارش شروع می‌شود و گاهی متوقف کردنش کار سختی است.
آیا فقط سرما است؟
خب، نه دقیقاً. سرما فقط یکی از بازیگران این نمایش است. چیزهای دیگری هم می‌توانند پوست را به خارش بیندازند. مثلاً، دوش آب داغ (که تو زمستون خیلی وسوسه‌کننده است) پوست را بیشتر خشک می‌کند. یا فکرش را بکنید، بخاری‌های گازی که تو خانه روشن می‌کنیم، رطوبت هوا را حسابی کم می‌کنند. انگار پوست تو یه صحرا گیر افتاده!
بعضی‌ها هم حساسیت‌های پوستی دارند که تو سرما بدتر می‌شود. اگزما یا درماتیت از این دسته‌اند. یکی از بیماران متخصص پوست تعریف می‌کرد: «هر سال که پاییز می‌رسه، انگار پوست دستام با من قهر می‌کنه. خارش، قرمزی، ترک… انگار پوست داره فریاد می‌زنه!» این حرف نشان می‌دهد که سرما می‌تواند مشکلات پوستی قدیمی را شعله‌ور کند.
خارش: فقط پوست یا چیز دیگه؟
جالب است که خارش همیشه تقصیر پوست نیست. گاهی سیستم ایمنی بدن هم وارد بازی می‌شود. تو هوای سرد، بعضی‌ها به خاطر تغییرات دمایی دچار کهیر می‌شوند. کهیرهای سرد (cold urticaria) مثل لکه‌های قرمز و خارش‌دار روی پوست ظاهر می‌شوند و حسشان مثل این است که پوستت داره زیر سوزن‌های ریز می‌سوزه. این مشکل نادر است، اما آزاردهنده.
از طرف دیگر، خارش می‌تواند ریشه عصبی داشته باشد. وقتی پوست خشک و تحریک می‌شود، اعصاب سطحی پوست انگار بیش‌فعال می‌شوند. نتیجه؟ یه خارش بی‌امان که انگار از عمق پوستت میاد، ولی نمی‌تونی دقیق بگی کجاست.
چیکار کنیم که خارش کمتر بشه؟
برای مقابله با خارش تو سرما، چند تا کار ساده می‌تونه معجزه کنه. اول از همه، مرطوب‌کننده‌ها بهترین دوست پوست تو زمستونن. کرم‌های غلیظ و چرب (مثل اونایی که وازلین دارن) بهتر از لوسیون‌های سبک عمل می‌کنن. بعد از حمام، وقتی پوست هنوز نم‌داره، کرم بزنید تا رطوبت رو تو پوست قفل کنه.
دوم، دوش آب داغ رو فراموش کنید. آب ولرم بهتره، چون چربی طبیعی پوست رو کمتر از بین می‌بره. یه دستگاه رطوبت‌ساز تو خونه هم می‌تونه هوای خشک رو قابل‌تحمل‌تر کنه. انگار یه نسیم مرطوب تو خونه می‌پیچه که پوستت ازش تشکر می‌کنه.
لباس هم مهمه. پارچه‌های پشمی و زبر می‌تونن پوست رو تحریک کنن. بهتره لباس‌های نخی یا نرم بپوشید که پوست رو آزار ندن. و البته، اگه خارش شدید شد و با این روش‌ها بهتر نشد، وقتشه که یه متخصص پوست ببینه داستان چیه.
یه نکته آخر…
سرما به خودی خود خارش نمیاره، ولی می‌تونه پوست رو آماده یه جنگ تمام‌عیار کنه. از خشکی گرفته تا تحریک اعصاب و حتی کهیر، همه‌چیز دست به دست هم می‌ده تا پوستت گاهی اوقات ناله کنه. اما با یه کم مراقبت، می‌تونی این چرخه رو بشکنی.
سؤالم اینه: تو زمستون پوستت چه حال و روزی داره؟ چیزی هست که امتحان کردی و جواب داده؟ شاید یه راه‌حل ساده پیدا کردیم که به درد بقیه هم بخوره…